เขื่อนเขาแหลมล่างกับห้วยเล็กๆที่ชื่ออู่ล่อง

เรื่อง ดร.นณณ์ ผาณิตวงศ์

ผมรู้จักกับห้วยอู่ล่องมาสัก 25 ปีได้แล้ว ห้วยขนาดกลางๆสายนี้ไหลจากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร คดไปคดมาตัดกับถนนสายที่วิ่งจาก อ.ทองผาภูมิ ไป อ.สังขละบุรี ที่จ.กาญจนบุรี จากนั้นก็ไหลไปลงแม่น้ำแควน้อยบริเวณด้านใต้เขื่อนวชิราลงกรณ (เขื่อนเขาแหลม) ถนนสายนี้แต่ก่อนตัดผ่านป่าสมบูรณ์กับป่าปลูกต้นสัก ผมยังเคยเห็นนกเงือกและไก่ป่าหากินอยู่ริมถนน ห้วยอู่ล่องตอนนั้นเป็นห้วยมหัศจรรย์ที่มีปลามากมายหลายชนิด ในแก่งเล็กๆแก่งเดียวบางทีเจอปลาในสกุลเดียวกัน อาศัยอยู่ร่วมกันตั้ง 3-4 ชนิด นอกจากนั้นยังมีปลาเฉพาะถิ่นหายากๆของไทยอย่างปลาจาดแถบดำ ปลาหมอแคระแม่น้ำแคว ปลาหลดแม่กลอง ก็อาศัยอยู่ในห้วยอู่ล่อง ต่อมาก็มีคนเข้ามาอยู่ มาถางป่าไปเรื่อย ทำไร่บ้าง สร้างรีสอร์ทบ้าง สภาพลำน้ำของอู่ล่องทรุดโทรมลงแต่ก็ยังมีปลา ปีที่แล้วเรายังเจอปลาเล็บมือนางชาง(Crossocheilus tchangi) ซึ่งหายไปจากสารบบตั้งแต่ปีค.ศ.1935 ที่ห้วยอู่ล่องอยู่เลย เกือบ 80 ปีทีเดียวที่ไม่มีคนพบปลาชนิดนี้

ผมรู้จักกับเขื่อนเขาแหลมล่าง เมื่อไม่นานมานี้ โครงการนี้ จะสร้างกั้นแม่น้ำแควน้อย ด้านใต้เขื่อนวชิราลงกรณลงมาประมาณ 22 กม. เขื่อนนี้จะเอาไว้ผลิตกระแสไฟฟ้าได้ 18 เมกกะวัตต์ ถามว่ามันมากแค่ไหน ก็บอกเลยว่าไม่ได้เล็ก แต่ถ้าเทียบกับปริมาณที่ผลิตได้ในภาคตะวันตกอยู่แล้วก็นับว่าน้อยมาก ง่ายๆ เขื่อนวชิราลงกรณ เขื่อนศรีนครินทร์ และ โรงไฟฟ้าราชบุรี ทุกวันนี้ผลิตไฟฟ้ารวมกันได้ 6,565 เมกกะวัตต์อยู่แล้ว ยังมีโรงน้ำตาลผลิตชีวมวลขายเขาระบบมาอีกหลายสิบเมกะวัตต์ ทั้งสองจังหวัดนี้ใช้ไฟรวมกันเพิ่ง 3,600 เมกกะวัตต์เท่านั้นเอง เพิ่มอีก 18 จึงไม่ได้เพิ่มความมั่นคงทางพลังงานใดๆให้กับส่วนนี้ของประเทศไทยเลย เพราะเป็นส่วนที่ส่งออกอยู่แล้วด้วย คือจังหวัดแถวนั้นที่จะใช้ไฟเยอะๆอีกทีคือนครปฐม ซึ่งก็ไกลจากเขื่อนนี้อยู่เหมือนกันนะ
 
เราจะเสียอะไรจากการสร้างเขื่อนเขาแหลมล่างบ้าง? ตอนเราสร้างเขื่อนวชิราลงกรณกั้นแม่น้ำแควน้อย เราเสียระบบนิเวศแม่น้ำ ต้นน้ำไปยาวมากแล้ว เขื่อนนี้ก็ใหญ่เกินไปที่จะมีบันไดปลาโจนด้วย อ่าน EIA ของเขื่อนเขาแหลมล่างก็ระบุชัดเจนว่าไม่มีปลาอพยพขนาดใหญ่ในแม่น้ำอีกแล้ว แต่จริงๆคือไม่ใช่ว่าไม่มีเสียเลย ปลาหลายชนิดจากแม่น้ำแควน้อยยังอพยพเข้าไปหากินวางไข่ในห้วยอู่ล่องได้ทุกๆปี ในรายงาน EIA ของเขื่อนเขาแหลมล่าง ก็พบปลาหายากหลายชนิด เช่นปลาจาดแถบดำ ปลาหมอแคระแม่น้ำแคว ปลาดักแม่กลอง ปลาขยุยยักษ์แม่กลอง ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นสัตว์เฉพาะถิ่นของลำน้ำแถวนี้และของประเทศไทยด้วย ยังไม่นับรวมปลาซิวอีกหนึ่งชนิดที่ทุกวันนี้ก็ยังระบุกันไม่ได้ชัดเจนว่าเป็นชนิดไหนกันแน่ อาจจะเป็นชนิดใหม่ของโลกด้วยซ้ำไป
 
ถ้ามีเขื่อนเขาแหลมล่าง เขื่อนจะกักน้ำจนนิ่ง เราจะสูญเสียแม่น้ำไปอีก 22 กิโลเมตร ปลาพวกนี้ไม่อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำนิ่งท้ายเขื่อน และไม่สามารถอพยพผ่านเขื่อนเขาแหลมล่างไปได้ ก็คือห้วยอู่ล่องจะกลายเป็นห้วยร้างแน่ๆ ห้วยอู่ร่องที่ไม่มีปลาจะเป็นสถานที่ๆเศร้ามากแห่งหนึ่ง

ไม่มีอะไรมากหรอก เงินลงทุนจิ๊บๆแค่ 3,000 กว่าล้านบาท กั้นแม่น้ำแควน้อยที่ระบบนิเวศก็พังไปตั้งแต่ตอนสร้างเขื่อนแรกแล้ว เขื่อนใหม่นี่ผลิตกระแสไฟฟ้าที่จริงๆแล้วเราไม่ต้องการ กับผลกระทบถึงปลาไม่กี่ชนิด กับห้วยเล็กๆห้วยเดียว
 
ถ้าคิดแบบนี้ได้ ประเทศไทยคงไม่น่าอยู่แล้วหล่ะ...