กระถินยักษ์? น่ากลัวกว่าที่คิด

เรื่อง/ภาพ: ดร. นณณ์ ผาณิตวงศ์

น่ายินดีครับ ที่ตอนนี้หลายภาคส่วน สนใจสิ่งแวดล้อมกันยิ่งขึ้น โดยเฉพาะความพยายามในการฟื้นฟูพื้นที่ป่าที่เคยถูกบุกรุกทำลาย ปลูกต้นไม้ให้กลับมาเป็นป่าเหมือนเดิม ท่ามกลางกระแสปลูกป่านี้ มีการแนะนำถึงการใช้ต้นกระถินยักษ์ ในการปลูกทดแทนป่าเดิม เห็นคำแนะนำนี้แล้วก็ไม่สบายใจกลัวใครจะไปทำตามเพราะจริงๆแล้วกระถินยักษ์เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นรุกราน (Invasive Alien Species) ที่ชื่อชั้นไม่ธรรมดาเพราะถูกจัดอยู่ในระดับ 1 ใน 100 ของโลกเลยทีเดียว

Top 100 มีอะไรบ้าง ดูกันได้ในลิงค์ของ IUCN อันนี้ครับ  http://www.issg.org/worst100_species.html 
ส่วนของกระถินยักษ์โดยตรง ดูกันตรงนี้ครับ http://www.iucngisd.org/gisd/species.php?sc=23

สรุปความคร่าวๆได้ประมาณนี้ครับสำหรับกระถินยักษ์

ชื่อวิทยาศาสตร์ Leucaena leucocephala

ถิ่นกำเนิด อเมริกากลาง

ประโยชน์ ถูกนำไปปลูกในหลายๆประเทศทั่วโลก เนื่องจากเป็นพืชโตเร็วที่มีความทนทานต่อสภาพอากาศและแล้ง ใช้เป็น ฟืน อาหารสัตว์ กันลม และ ยึดหน้าดิน  

่ข้อมูลทั่วไป สูงประมาณ 15 เมตร อายุ 20-40 ปี ใบเล็กคล้ายกระถินรั้ว มีต้นเดียวก็ติดเมล็ดได้ เมล็ดเป็นอาหารของสัตว์หลายชนิด เช่น สัตว์ฟันแทะ และ ลิง

การรุกราน
มีรายงานเป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นรุกราน ในอย่างน้อย 25 ประเทศ รุกรานได้ดี ในบริเวณที่ป่าถูกทำลายหรือป่าไม่สมบูรณ์ เช่นบนเขาหัวโล้นของเรานี่แล จนกลายเป็นป่าที่มีพืชเพียงชนิดเดียว ไม่สนับสนุนให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพ กำจัดยาก ต้องถอนรากถอนโคนเลย ลำพังแค่ตัดต้นจะงอกออกมาใหม่จากตอได้ แถมเมล็ดอาจมีอายุอยู่ในดินได้ถึง 20 ปี

ถามว่าป่ากระถินยักษ์ไม่ดีอย่างไร? 
ไม่ดีตรงที่ เป็นป่าที่มีพืชเพียงชนิดเดียว ในขณะที่ป่าที่สมบูรณ์ในบ้านเรา พื้นที่เพียงแค่หมุนตัวไปรอบๆอาจจะมีพืชอยู่เป็นร้อยชนิด พืชเป็นร้อยชนิดนี้ มีแมลง มีสัตว์ มีรา ที่อาจจะจำเพาะอยู่กับพืชเหล่านี้ พืชเป็นร้อยนี้มีตั้งแต่พืชคลุมดิน ไม้พุ่ม ไม้ใหญ่ ไม้เรือนยอด มีดอกสีฟ้า สีแดง สีส้ม มีเมล็ด มีผล แตกต่างกันออกไป ความหลากหลายของพืชจึงเป็นการส่งเสริมให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพของพื้นที่ไปด้วย

ถามว่าทำเราถึงต้องการความหลากหลายทางชีวภาพ?
ลองนึกภาพป่าที่มีแต่ต้นกระฐินยักษ์กับสัตว์ไม่กี่ชนิดที่ปรับตัวอยู่ได้ ถ้าเกิดโรคระบาดกับกระฐินยักษ์ ตายทั้งบางระบบนิเวศตรงนั้นก็ล่มไปเลย เทียบกับป่าตามธรรมชาติที่มีต้นไม้หลากหลายมีสัตว์อาศัยอยู่หลากหลาย ไม่มีทางที่จะเกิดโรคอะไรที่จะทำให้ตายไปซ่ะทุกชนิดได้ อันนี้ตายอันนี้ก็ขึ้น สลับๆกันไป ระบบนิเวศก็มีความเสถียรกว่ามาก

สรุปคือเราไม่มีทางได้ป่าที่สมบูรณ์คืนมาจากการปลูกกระถินยักษ์ครับ